در اين نوشته قصد داريم شمارا با واژه‌اي به نام عزت نفس و همه نكات مربوط به آن آشنا كنيم. از تفاوت‌هاي عزت نفس با اعتماد به نفس صحبت كرده و راه‌هاي افزايش عزت نفس را معرفي مي‌كنيم.
عزت نفس چيست ؟
در دسته بندي موارد مربوط به توسعه فردي با عبارت به نام عزت نفس روبهرو هستيم كه متشكل از تعاريف و توضيحات متعددي در كتب روانشناسي و فضاي ديجيتال است. از اين رو در اين مقاله قصد داريم تا يك تعريف كلي درباره عزت نفس بيان كرده و شمارا با ويژگي‌هاي افراد با عزت نفس بالا و پايين آشنا كنيم.
زماني كه صحبت از تعريف جامع درباره مفهوم عزت نفس مي‌شود به نام كريستوفر مراك برمي‌خوريم. در اين تعريف آمده است كه افراد با داشتن سطح متوسط روبه بالا در رابطه با دو عامل احساس ارزشمندي و احساس توانمندي از عزت نفس برخوردار هستند. كه در ادامه به ارائه توضيحاتي درباره هر بخش از اين دو عامل مي‌پردازيم.
احساس توامندي
در ابتداي صحبت از احساس توانمندي ابتدا بايد حوزه و دسته علاقه شما را مشخص كنيم. با توجه به تعريف احساس توانمندي كه مي‌گويد توانمندي همان باوري است كه شما نسبت به ميزان مهارتتان در حوزه تخصصي خود داريد. با توجه به گفته مراك، براي ايجاد احساس توانمندي در فرد، لازم نيست در تمامي مهارت‌هاي شما در حوزه‌هاي مختلف كاري خوب و قوي باشد تنها در بخشي بهترين و توانمندترين باشيد كه به آن علاقه بيشتري داشته و براي شما مهم‌تر از بخش‌هاي ديگر است.
براي مثال فرض كنيد شما در زمنيه نويسندگي مهارت بالايي داريد ولي از آن‌جايي كه نويسندگي براي شما اهميت ندارد، داشتن توانايي در اين زمينه هم براي شما اهميت ندارد و آن را به عنوان توانايي محسوب نمي‌كنيد.
ولي موضوع مهم براي شما در حوزه خوانندگي قرار دارد و هدف شما بهترين بودن در اين زمينه است. پس ميزان توانايي خود را در اين زمينه مي‌سنجيد و آن را به عنوان معيار قرار مي‌دهيد.
نكته كليدي بعدي كه در بحث احساس توانمندي با آن طرف هستيم سطح انتظارات فرد از خود است. براي درك بهتر اين بخش به ارائه يك مثال مي‌پردازيم. شخصي را در نظر بگيريد كه انتظارش از خود براي انجام برخي كارها در حد متوسط است، پس زماني كه آن كار به خصوص را تا حد متوسطي انجام مي‌دهد احساس توانمندي كردي و اصطلاحا فرد عزت نفس بالايي را تجربه مي‌كند. اما در مقابل شخصي را تصور كنيد كه در انجام و به ثمررساندن كار انتظار بالايي از خود دارد. در مقابل پس از اتمام و بررسي نتايج به دست آمده از كار به اين موضوع پي مي‌برد كه كار انجام شده در سطح متوسطي است، پس اين شخص با توجه به اين مثال حس عزت نفس پاييني را تجربه مي‌كند.
نكته آخر و مهمي كه در اين زمينه وجود دارد اين است كه اين احساس كاملا دروني است و شما نمي‌توانيد در رابطه با حس توانمندي در فردي ديگر نظر بدهيد.
احساس ارزشمندي
در تعريف كلي از احساس ارزشمندي اين موضوع را مشاهده مي‌كنيم. احساس ارزشمندي همان احساسي است كه شما نسبت به خود و اقداماتتان احساس مي‌كنيد.
پس از تمامي اين توضيحات و آشنايي مختصر با دو عبارت احساس ارزشمندي و احساس توانمندي لازم به ذكر است كه بگوييم عزت نفس تركيبي از اين دو حس در فرد بوده است كه طبيعتا هرچي رضايت بخش‌تر باشند، فرد از عزت نفس بالاتري برخوردار است.
لازم به ذكر است به طور مثال اگر شما از حس توانمندي بالا برخوردار باشيد اما نسبت به خود احساس ارزشي نداشته باشيد، نمي‌توان گفت شما از عزت نفس بالايي برخوردار هستيد. تركيب اين دو به اندازه مطلوب است كه نتيجه‌اي مهم را در بردارد.
نكته:
فردي كه از احساس ارزشمندي بالايي برخوردار است ولي احساس توانمندي نمي‌كند، كم كم به سمت خود شيفتگي مي‌رود. برعكس فردي كه احساس توانمدي دارد ولي براي خود ارزشي قائل نيست، نسبت به حضور در جامعه حس خوبي نداشته و انزوا را ترجيح مي‌دهد.
عزت نفس بالا چه فوايدي دارد؟
فردي با عزت نفس بالا در مواجه با مشكلات بهتر از افراد ديگر برخورد مي‌كنيد. مديريت و برنامه ريزي او براي پشت سرگذاشتن اين مشكل در سطح كيفي بهترين نسبت به افراد ديگر با عزت نفس پايين خواهد بود. شكست در مراحل مختلف زندگي براي او آخر دنيا نيست بلكه دوباره بلند شده و با بهره‌گيري از تجربياتي كه در گذشته داشته براي داشتن آينده‌اي بهتر تلاش مي‌كند.
بررسي تفاوت‌هاي عزت نفس و اعتماد به نفس
درك برخي افراد از دو موضوع عزت نفس و اعتماد به نفس پايين بوده و گاها ديده شده اين دو رو به اشتباه و به جاي يكديگر استفاده مي‌كنند. اين درحالي است كه تفاوت‌هاي زيادي در مورد اين دو باهم قابل ذكراست.
براي درك بهتر اين تفاوت‌ها و دلايل ايجادشان، ابتدا تعريفي از اعتماد به نفس را براي شما ارائه مي‌دهيم.
اعتماد به نفس چيست؟
تعريف كلي كه در ذهن ما از اعتماد به نفس وجود دارد همان اعتمادي است كه شخص به توانمندي‌هاي خود دارد. اما موضوع مهم و قابل تاملي كه در اين تعريف با آن روبهرو هستيم اين است كه اعتماد به نفس را بايد براي حوزه و دسته كاري مشخصي تعريف كرد.
پس با توجه به توضيحات ارائه شده سوالي مانند “آيا شما اعتماد به نفس بالا داريد؟” اشتباه بوده و نسخه صحيح آن “آيا شما در رانندگي اعتماد به نفس بالايي داريد؟” مي‌باشد.
بررسي ويژگي‌هاي افراد با عزت نفس بالا
- تشكر از خود و ديگران
- با روي گشاده از رشد كردن استقبال مي‌كنند.
- پذيرش چالش‌ها
- همواره به خود توجه مي‌كنند و هرروز بيشتر از ديروز خود و ويژگي‌هاي خود را مي‌شناسند.
- از افراد باتجربه مشورت مي‌گيرند ولي درنهايت خودشان تصميم مي‌گيرند.
- داشتن ذهني واقع‌گرا در رويارويي با مشكلات و چالش‌ها
- همانطور كه خودشان به سمت جنبه‌هاي مثبت زندگي پيش مي‌روند، اطرافيانشان را نيز در اين راه تشويق مي‌كنند.
- براي رسيدن به اهداف خود از انرژي و انگيزه سرشارند.
- اگر در كاري شسكت بخورند، متوقف نخواهند شد. بلكه از آن شسكت درس گرفته و با انرژي بيشتري ادامه مي‌دهند.
- انتقاد پذيرند و بدون هيچ تعصبي انتقاد ديگران را مي‌شنوند. آن‌ها مي‌دانند نظرات ديگران هيچ تاثيري در ارزش دروني ندارد.
ويژگي افراد با عزت نفس پايين
نقطه روبه‌روي افراد در دسته بندي قبلي كه ويژگي‌هاي مشخصي داشتند، افرادي با عزت نفس پايين هستند كه در ادامه به بررسي ويژگي‌هاي آنان مي پردازيم.
- بيشتر از اين‌كه خود را دوست بدارند، براي ديگران ارزش قائلند.
- حتي اگر بهترين عملكرد را داشته باشند، بازهم از خود راضي نيستند. اصطلاحا توقع نامعقول از خود دارند.
- به جاي تمركز روي نقاط قوت خود، روي نقاط ضعف و منفي خود تمركز مي‌كنند و با اين كار انرژي خود را ازبين مي‌برند.
- احساس ترس، اظطراب و افسردگي مهمان هميشگي آن‌هاست.
- نمي‌توانند نيازهاي خود را بيان كنند و از اين كار خجالت مي‌كشند.
- به هيچ وجه موفقيت‌هاي خود را نمي‌بينند و فقط در حال تماشاي موفقيت‌هاي ديگران و حسرت خوردن هستند.
- هر مشكلي كه به وجود مي‌آيد خود را مقصر مي‌دانند و احساس بازنده را دارند.